Zioła są nie tylko zdrowe, lecz także dekoracyjne, nie wymagają skomplikowanych zabiegów, a do założenia ogródka ziołowego nie potrzeba dużo miejsca – wystarczy ogrodowa rabata tuż przy domu albo kilka donic na balkonie czy tarasie.

Zioła można uprawiać z nasion wysiewanych do gruntu, rozsady lub kupując rośliny rosnące w doniczkach. Najprościej jest kupić zioła w doniczkach, ponieważ można je sadzić do gruntu praktycznie przez cały sezon (po 15 maja). Nasiona ziół są łatwo dostępne w każdym sklepie ogrodniczym, podobnie jak gotowe rozsady np. szałwii, melisy, bazylii, tymianku czy majeranku. Więcej pracy wymaga samodzielne przygotowanie rozsady. Można założyć ją na specjalnym rozsadniku lub na okiennym parapecie.

WYMAGANIA UPRAWOWE

Większość ziół (np. bazylia, koper włoski, majeranek, melisa, ogórecznik, cząber, rozmaryn, tymianek i lawenda) wywodzi się z regionów o klimacie śródziemnomorskim. Z tego względu zarówno w ogrodzie, jak i na balkonie trzeba zapewnić im miejsce silnie nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Posadzone w cieniu chorują i nie osiągają swoich właściwych rozmiarów. Jeśli chcemy uprawiać zioła w pojemnikach, pięknie się rozrosną przy południowej, zawsze nagrzanej ścianie budynku.

Gatunki pochodzące z obszarów o klimacie zbliżonym do polskiego np. dziurawiec, babka, lubczyk czy estragon są mniej wrażliwe na chłód i dobrze znoszą zacienienie. Mogą więc rosnąć w cieniu drzew lub na balkonie o wystawie północnej.

Zioła w ogrodzie uprawiamy w grupach po kilka sztuk jednego gatunku, tak aby dostęp do roślin był łatwy, co pozwoli na prawidłową pielęgnację i zbiór. Najlepiej zagospodarować teren stosunkowo blisko domu, tak by wychodzenie po zioła podczas gotowania nie było uciążliwe. Można założyć rabaty ziołowe o kształcie prostokąta, elipsy lub koła, albo stworzyć nieregularną kompozycję naturalistyczną.

Jeśli dysponujemy większą przestrzenią warto zorganizować osobny ogródek kwaterowy. W mniejszym ogrodzie możemy posiać lub posadzić zioła w rzędach na osobnej grządce albo między innymi roślinami. Na skalniaku dobre warunki będą miały majeranek, tymianek i szczypiorek. Na grządkach z warzywami najlepiej jest wysiać rośliny roczne – bazylia, cząber, ogórecznik, koper. Wzdłuż ścieżek w formie żywopłotu można posadzić rozmaryn, hyzop, szałwię, nagietki lub lawendę. Przy płocie zaś wysoki lubczyk lub arcydzięgiel. Mięta szybko rozrośnie się przy ścianie lub pod drzewami. W skrzynkach balkonowych czy wiszących doniczkach doskonale rosną bazylia, majeranek, tymianek czy szczypiorek, ale wysokie zioła, jak lubczyk czy ogórecznik wymagają większych pojemników lub drewnianych donic.

Zanim założymy ogródek ziołowy należy przygotować glebę. Tak samo jak w warzywniku musimy ją najpierw przekopać i spulchnić. Wtedy też najłatwiej usunąć chwasty, które później mogłyby zacząć konkurować z ziołami o wodę i miejsce.

Większość ziół dobrze rośnie w każdej ziemi ogrodowej, ale najbardziej odpowiadają im podłoża przepuszczalne, ciepłe, próchniczne o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Przed posadzeniem roślin warto wymieszać glebę z dobrze rozłożonym kompostem lub żyzną ziemią ogrodniczą. Zioła nie tolerują świeżego obornika, dlatego wysiewa się je lub sadzi w drugim roku po oborniku, a w przypadku np. dziurawca można nawet w trzecim. Wyższe plony uzyskuje się na glebach wapnowanych, najlepiej dolomitem albo kredą.

Zioła, które z natury są odporne na suszę poradzą sobie nawet w piaszczystej glebie (kocanka piaskowa, krwawnik pospolity, lawenda, hyzop, lebiodka, macierzanka tymianek, fiołek trójbarwny, dziewanna, chaber, wiesiołek dwuletni, dziurawiec). Uprawa ziół nie uda się na ciężkich i podmokłych glebach gliniastych. Wiosną zbyt długo się nagrzewają i późno na nich rusza wegetacja. W takim przypadku sprawdzą się podwyższone rabaty, które zapobiegną zaleganiu wody. Można je obudować deskami lub kamiennym murkiem, a następnie wypełnić urodzajną ziemią.

PIELĘGNACJA

Najważniejsze prace w ogródku ziołowym to podlewanie i wyrywanie chwastów. Każdej wiosny warto zasilić rośliny kompostem, który jest cennym źródłem próchnicy i pożytecznych mikroorganizmów. Zalecane są też nawozy biohumusowe, którymi po rozpuszczeniu w wodzie podlewamy rośliny. Jeśli zioła zdrowo rosną i mają ładnie wybarwione liście, nie ma potrzeby stosowania nawozów mineralnych. Sięgnijmy po nie dopiero w momencie zauważenia u roślin problemów ze wzrostem lub kiedy ich liście zbledną. Dokarmianie dolistne jest przeciwwskazane w uprawie ziół.

Niektóre gatunki ziół są bardzo ekspansywne i po jakimś czasie zachwaszczają ogród. Niezwykle szybko rozrasta się mięta, dlatego każdego roku należy przecinać jej korzenie za pomocą szpadla. Nasiona ogórecznika i lebiodki z kolei rozsiewa nawet niewielki wiatr. Dlatego kwiatostany lebiodki trzeba ścinać zaraz po przekwitnięciu, a pojawiające młode siewki ogórecznika niezwłocznie wyrywać.

Wieloletnie zioła rosnące w formie niewysokich krzewinek (np. lawenda, szałwia lekarska i hyzop) wymagają corocznego wiosennego przycinania. Dzięki temu będą miały ładny pokrój i obficiej zakwitną. Cięcie wykonujemy poniżej miejsca, z którego wyrastały kwiaty, nadając roślinie półkolistą formę.

Przed zimowym przemarzaniem trzeba chronić przede wszystkim melisę i tymianek, jesienią obsypując je suchymi liśćmi lub osłaniając stroiszem. Przykrycia wymaga również lawenda i szałwia. Jeszcze bardziej wrażliwy na mróz jest rozmaryn, który powinien zimować w widnym pomieszczeniu w temperaturze kilku stopni powyżej zera. Zimowych mrozów nie przetrwają bazylia, kolendra, czarnuszka, koper, cząber, ogórecznik i majeranek, ponieważ są roślinami jednorocznymi. Musimy więc dosadzać je każdego roku.

ZBIORY

Termin i sposób zbioru ziół ma znaczący wpływ na ich właściwości lecznicze i smakowe. W zależności od gatunku uprawianych przez nas ziół do wykorzystania nadają się liście, pędy, kwiaty, owoce lub korzenie.

Rośliny najlepiej ciąć w słoneczny i suchy dzień (od maja do września). Wybieramy liście młode i zdrowe, bez widocznych plam i uszkodzeń. Delikatnie zrywamy je na krótko przed kwitnieniem roślin (np. szałwia, pokrzywa, mięta pieprzowa, melisa, mniszek). W tym samym czasie tniemy zielone, niezdrewniałe pędy (np. kopru ogrodowego, tymianku, majeranku i bazylii). Natomiast kwiaty (np. krwawnika pospolitego, rumianku i lawendy) ścinamy na początku i w środku kwitnienia. Te przekwitłe i suche zostawiamy. Korzenie i kłącza (np. mniszka, pokrzywy, żywokostu lekarskiego, lubczyku) najlepiej zbierać jesienią, kiedy zawierają najwięcej cennych składników. Owoce zbieramy latem (np. kminek, kolendra), jesienią (np. koper włoski), a niektóre także wczesną zimą po pierwszych przymrozkach (np. dzika róża, jałowiec, jarzębina).

SUSZENIE I PRZECHOWYWANIE

Zioła, których nie uda nam się wykorzystać na bieżąco trzeba ususzyć. Ścięte pędy dobrze jest związać w małe pęczki i powiesić w przewiewnym, ciepłym i suchym miejscu (np. na strychu). Ważne by cały czas były zacienione, gdyż słońce powoduje ciemnienie roślin. Jeśli zebrane zostały same liście układamy je na macie lub tacy. Kwiaty rozkładamy na papierze, a owoce i korzenie można suszyć w piekarniku (w temperaturze 30⁰C). Aby zachować aromat ziół na dłużej należy trzymać je nierozdrobnione w szczelnych pojemnikach (najlepiej ze szkła).

Zobacz także:

Warto polubić chwasty CZYTAJ DALEJ >>