Rośliny na pierwszy rzut oka wyglądające jak kamienie ukazują swe prawdziwe piękno kiedy z pomiędzy grubych mięsistych liści wyrastają okazałe kwiaty. Do uprawy żywych kamieni doskonale nadają się słoneczne parapety naszych mieszkań.

Rośliny z rodzaju Lithops (od greckich słów: litho – kamień i ops – twarz, wygląd), należące do rodziny przypołudnikowatych (Aizoaceae), są popularnie określane jako litopsy lub po prostu żywe kamienie. Ich nazwa wzięła się od tego, że do złudzenia przypominają małe kolorowe kamyki, każdy ze szparą na szczycie. Dzięki swojemu wyglądowi zupełnie zlewają się z otoczeniem (w środowisku naturalnym rosną wśród odłamków skalnych) i bardzo trudno je zauważyć. Jest to typowy przykład mimikry, czyli upodobniania się organizmów żywych do swojego otoczenia. Dzięki temu zjawisku litopsy są niedostrzegalne dla roślinożernych zwierząt.

Ojczyzną litopsów są kamieniste półpustynie południowej i zachodniej Afryki, gdzie gleby składają się głównie z piaskowca, skał wapiennych, iłu, granitu i kwarcu. Na terenach o silnym nasłonecznieniu, gdzie letnia susza może trwać nawet przez 10 miesięcy, brak wody deszczowej rekompensuje roślinom gęsta mgła i rosa. Przetrwanie w tak skrajnie niekorzystnym środowisku litopsy zawdzięczają umiejętności oszczędnego gospodarowania wodą oraz temu, że dla obrony przed słońcem i wiatrem rosną prawie całe zagłębione w podłożu i przysypane piaskiem. Zwykle tworzą skupiska kilku odmian jednego gatunku w rozległych zagłębieniach, przypominających wyschnięte jeziora.

Żywe kamienie są niewielkimi sukulentami liściowymi zbudowanymi tylko z jednej pary niemal całkowicie zrośniętych ze sobą liści, w których gromadzą wodę na długie miesiące bez deszczu. Znajdujące się na ich górnej powierzchni plamki lub kropki, które czasem tworzą barwne desenie, to tzw. okienka – półprzezroczyste miejsca, przez które światło dostaje się do wnętrza liścia. Tam napotyka wypełnione wodą komórki i ulega rozproszeniu. Dzięki temu silne promienie słoneczne nie niszczą położonych po bokach komórek zawierających chlorofil.

Co roku pod koniec zimy spomiędzy starych liści wyrastają nowe, ustawione zawsze prostopadle do zeszłorocznych. Łodyga jest tak silnie skrócona, że prawie niewidoczna. Korzenie długie palowe.

Cykl rozwoju litopsów

W odróżnieniu od innych sukulentów żywe kamienie rosną w ciągu całego roku. Z nastaniem zimy w ich ojczyźnie zaczyna się pora sucha z krótkimi godzinami światła dziennego. O tej porze dojrzewają owoce litopsów, a same rośliny rozpoczynają nowy cykl życiowy: chociaż na początku tego nie widać, między starymi liśćmi rozwijają się nowe, głęboko schowane w podłożu. Pobierają one wodę i składniki odżywcze z ubiegłorocznych liści, które stopniowo rozsuwają się na boki, marszczą się i w rezultacie zasychają. Pod koniec kwietnia zostają z nich tylko suche resztki. W okresie wiosennych burz zagłębienia, w których rosną rośliny wypełniają się wodą, która wyparowuje po kilku dniach. Jeśli tylko dni są słoneczne, młode liście zaczynają intensywnie rosnąć zwiększając swoją objętość z powodu nagromadzonej wilgoci. W ciągu lata dni stają się coraz dłuższe i panuje susza. W tym czasie rośliny są prawie całkowicie zanurzone w podłożu oraz przysypane źdźbłami suchych traw i piaskiem. Budzą się dopiero po jesiennych opadach deszczu aby wykształcić pąki kwiatowe.

W zależności od gatunku litopsy kwitną od początku sierpnia do końca października. Kwitnienie jednego kwiatu trwa zwykle kilka dni. Kwiaty otwierają się po południu, a zamykają wieczorem. Wydzielają delikatny zapach.

Zasady pielęgnacji litopsów

Uprawa litopsów nie jest trudna pod warunkiem, że zapewnimy roślinom warunki zbliżone do tych, panujących w ich naturalnym siedlisku, a przede wszystkim będziemy skrupulatnie przestrzegać terminów podlewania zmiennych w zależności od fazy rozwoju tych roślin.

MIEJSCE

Rosnące w naturze litopsy chronią się przed nadmiarem światła, jednak w naszym klimacie trzeba je uprawiać w miejscu jak najbardziej nasłonecznionym. Najlepsze będą parapety przy południowym lub południowo-zachodnim oknie. W zbyt ciemnym miejscu rośliny stają się wyciągnięte i zdeformowane, a dodatkowo deseń na górnej powierzchni liści jest blady.

W lecie żywe kamienie doskonale znoszą upały. Zimą natomiast należy zapewnić im nieco niższą temperaturę. Nie powinna ona przekraczać 15-16°C, jeżeli ziemia jest sucha. W tym celu dobrze jest, jeżeli mamy tylko taką możliwość, zakręcić głowicę termostatyczną grzejnika znajdującego się pod parapetem, lub przesunąć rośliny jak najbliżej szyby okiennej, gdzie jest chłodniej. Żywym kamieniom służy dobra wentylacja, ale nie lubią przeciągów.

WILGOTNOŚĆ POWIETRZA

Jako przedstawiciele pustynnej flory litopsy czują się świetnie w suchym powietrzu mieszkań, więc nie trzeba ich spryskiwać. Tylko młode siewki wymagają regularnego zraszania.

PODLEWANIE

W uprawie domowej musimy dostosować terminy podlewania litopsów do cyklu rozwojowego tych roślin, który w ich ojczyźnie jest ściśle związany z występowaniem pór deszczowych.

Podlewanie żywych kamieni rozpoczynamy wiosną, gdy spod zeszłorocznej pary liści zaczynają pojawiać się nowe. Najczęściej jest to początek kwietnia. Pierwsze podlanie roślin nie może być zbyt obfite, ponieważ rośliny mają jeszcze zapas wody w starych liściach. Gdy nowe liście się już wykształcą, podlewamy częściej, ale jedynie wtedy, gdy jest ciepło i woda nie utrzymuje się zbyt długo w podłożu. Używamy letniej, miękkiej wody. Dobrze żeby ziemia przeschła przed kolejnymi podlewaniami. Lepiej podlać raz, ale obficie niż często i małymi porcjami. Jeśli ziemia, w której rosną litopsy, będzie ciągle wilgotna, to komórki magazynujące wodę mogą jej wchłonąć tyle, że rozsadzą zewnętrzną tkankę liścia. Jak wszystkie sukulenty rośliny te znacznie lepiej znoszą niedostatek wody, niż jej nadmiar.

W czerwcu zaprzestajemy podlewania. Jedynie podczas bardzo upalnego lata możemy litopsy nieco podlać gdy ich liście zaczną się kurczyć. Dzięki temu rośliny będą miały wystarczający zapas wody do wytworzenia pąków kwiatowych.

Pod koniec sierpnia wznawiamy podlewanie litopsów. W czasie kwitnienia nie należy dopuszczać do silnego przesychania ziemi w doniczce. Po przekwitnięciu przerywamy nawadnianie. W praktyce żywych kamieni nie wolno podlewać w okresie od listopada do marca, żeby nie zakłócać ich rozwoju.

DOKARMIANIE

Nawożenie litopsów jest zbędne, wystarczy je przesadzać co 3-4 lata do nowego podłoża.

PODŁOŻE

Litopsy są mało wymagające sukulenty, które dobrze rosną właściwie w każdym przepuszczalnym podłożu. Do ich uprawy nadaje się kupiona w sklepie uniwersalna ziemia kwiatowa wymieszana z gruboziarnistym piaskiem lub drobnym żwirem w równych proporcjach. Drenaż zapewnimy wsypując na dno doniczki warstwę żwiru.

PRZESADZANIE

Żywe kamienie nie wymagają częstego przesadzania, wystarczy co 4 lata przenieść je w nowe podłoże. Najlepszym terminem jest wczesna wiosna w momencie, kiedy roślina wytworzy nowe liście. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na korzenie, nie wolno ich uszkodzić. Pojedyncze rośliny sadzimy w jak najmniejszych płytkich doniczkach (z plastiku lub kamionki), gdyż zbyt duża ilość ziemi wokół korzeni spowoduje ich gnicie. Litopsy można także uprawiać w grupach jednogatunkowych lub w kompozycjach z innymi sukulentami. Przesadzonych roślin nie należy od razu podlewać, lecz trzeba odczekać przynajmniej kilka dni.

ROZMNAŻANIE

W naturze żywe kamienie rozmnażają się z nasion. Zapylone kwiaty wydają owoce (torebki nasienne), które po dojrzeniu pękają pod wpływem wilgoci. Nasiona są wówczas wyrzucane z torebek i wkrótce kiełkują. Aby uzyskać nasiona w uprawie domowej sami musimy przeprowadzić zapylenie krzyżowe – pyłek z jednego kwiatu zbiera się pędzelkiem i przenosi na inny. Suche torebki nasienne odrywamy w całości i tak je przechowujemy. Dopiero bezpośrednio przed wysiewem namaczamy je żeby się otworzyły uwalniając nasiona (są drobniutkie). Najlepszym okresem do wysiewu nasion litopsów jest wiosna, ponieważ w okresie od marca do czerwca młode rośliny są na tyle doświetlone, że nie wyciągają się i są w stanie się rozrosnąć.

Przed wysiewem doniczkę wypełniamy lekkim podłożem z dodatkiem żwirku, a następnie nasiona rozsypujemy na powierzchni ziemi i dociskamy. Dla ochrony przed wysychaniem warto przykryć je cienką warstwą gruboziarnistego piasku. Na słonecznym parapecie pierwsze siewki powinny pojawić się już po 5-7 dniach. W początkowym okresie wzrostu należy zraszać podłoże raz na dwa dni, aby było stale wilgotne, a pojemnik przykryć folią. Dopiero gdy rośliny osiągną średnicę około 0,5 cm, pozwalamy ziemi przeschnąć od czasu do czasu. Od października zaprzestajemy podlewania siewek, aby mogły przejść pierwsze przeobrażenie. Można je przesadzić nie wcześniej niż po roku. Młode okazy uzyskane z siewu zakwitną po 2-3 latach.

Żywe kamienie można rozmnożyć także z bocznych odrostów, które odcinamy ostrym nożem po wyjęciu roślin z podłoża (uważamy żeby nie uszkodzić korzeni). Zanim zostaną ponownie posadzone, pozostawiamy je do wyschnięcia na kilka dni. Po zabliźnieniu się miejsc cięcia umieszczamy je w lekkiej ziemi wymieszanej z piaskiem, na tej samej głębokości co rosły poprzednio.

CHOROBY I SZKODNIKI

Prawidłowo pielęgnowane litopsy są odporne na choroby. Nadmiernie podlewana roślina może gnić, jeśli w szczelinach między liśćmi zbiera się woda. Podlewamy ją bardzo uważnie.

Jeśli zauważymy na roślinach delikatną pajęczynę i miniaturowe pajączki, znaczy to, że litopsy zostały zaatakowane przez przędziorki. Ich pojawieniu się sprzyjają mało przewiewne warunki uprawy. W przypadku masowego występowania szkodników, warto sięgnąć po odpowiednie środki chemiczne.

W szparze między liśćmi i na korzeniach litopsów żerują czasem wełnowce wyglądające jak maleńkie kłaczki waty. Można się ich pozbyć przecierając zaatakowane miejsca szmatką, zanurzoną wcześniej w mieszaninie wody z czosnkiem i szarym mydłem.

Zobacz także:

Kaktusy CZYTAJ DALEJ >>