Syrop do herbaty, wzmacniająca nalewka, a może dżem? Przetworów na bazie kwiatów i owoców czarnego bzu można zrobić mnóstwo. Oto moje propozycje, po które wato sięgnąć dla smaku i zdrowia.

Krzewy bzu czarnego (Sambucus nigra) są niezbyt często sadzone w naszych ogrodach, dlatego zwykle porastają nieużytki, łąki, lasy i brzegi rzek. Te oddalone od miasta tereny są mniej zanieczyszczone i tam też warto szukać krzewów, z których można pozyskać cenne surowce. Z darów bzu czarnego korzystamy dwa razy w roku. Pierwszy raz na przełomie wiosny i lata, gdy kwitną białymi, drobniutkimi kwiatami, zebranymi w rozłożyste baldachy. Drugi raz, od początku sierpnia aż do końca września, kiedy kwiatostany przemieniają się w kiście drobnych owoców, które przypominają kuleczki, które początkowo są zielone, a potem dojrzewają i nabierają czarnego koloru.

KWIATY

Kwiaty czarnego bzu zbieramy, gdy w pełni się rozwiną. W zależności od pogody kwitnienie czarnego bzu wypada najczęściej w ostatnich dniach maja albo na początku czerwca. Kwiaty zbiera się w suchą pogodę, najlepiej rano. Delikatnie baldachy obcinamy nożyczkami i układamy w koszyku kwiatami do góry. Najwięcej aromatu ma pyłek kwiatowy, więc uważajmy aby go nie otrzepać. Z tego też powodu nie myjemy kwiatów przed użyciem.

Kiedy przyniesiemy baldachy do domu wyłóżmy je na gazetę i pozostawmy na godzinę tak aby pozbyć się wszystkich nieproszonych lokatorów – pajączków, muszek, mrówek i gąsienic. Kwiaty można od razu wykorzystać robiąc z nich np. syrop lub je zasuszyć. Wysuszone baldachy najlepiej przechowywać w lnianych woreczkach. Potem można przygotować z nich napary (1 łyżeczka suszu na szklankę wrzątku, zaparzać 4 minuty) lub dodawać do herbaty.

OWOCE

Najlepszy czas na zbiór owoców czarnego bzu przypada na wrzesień. Zrywamy tylko te dojrzałe w kolorze czarnym. Jeśli wśród nich znajdują się pojedyncze czerwone lub zielone owoce, należy je usunąć. Pestki owoców zawierają dużą ilość sambunigryny (po spożyciu jest rozkładana przez organizm do cyjanowodoru, co może skutkować mdłościami, uczuciem słabości czy wymiotami). Wraz z dojrzewaniem jagód ilość toksycznego związku nieco się zmniejsza, ale nie na tyle, by moc je jeść w stanie surowym. Zarówno owoce jak i kwiaty powinny zostać przetworzone przed spożyciem. Proces suszenia, smażenia czy gotowania całkowicie neutralizuje sambunigrynę.

Przetwarzanie owoców czarnego bzu nie nastręcza trudności, o ile nie liczyć żmudnego obrywania jagód z baldachów. Ale i na to jest prosty sposób – wystarczy użyć widelca. Można też zamrozić owoce i wtedy praktycznie same odpadną z gałązek.

WŁAŚCIWOŚCI ZDROWOTNE

Kwiaty mają właściwości wykrztuśne, napotne i pobudzające krążenie. Czarny bez w postaci owoców wspiera oczyszczanie organizmu, pobudza pracę jelit, działa moczopędnie i sprawdza się w walce z wirusami (w tym odpowiedzialnymi za rozwój przeziębienia i grypy). Preparaty z bzu są wykorzystywane do zwalczania gorączki i łagodzenia kaszlu. Wspierają organizm w stanach osłabienia i przyspieszają rekonwalescencję. Ponadto owoce są niezwykle bogate w witaminę C i z grupy B, a także minerały takie jak potas, fosfor, sód, magnez, żelazo i wapń. Swój ciemny kolor zawdzięczają dużej ilości przeciwutleniaczy, takich jak kwercetyna (działa przeciwzapalnie i przeciwalergicznie), antocyjany (chronią przed chorobami układu krążenia) oraz rutyna (wzmacnia naczynia włosowate organizmu, zmniejsza krwawienia i siniaki). Owoce bzu w smaku są trochę cierpkie, a spożyte w zbyt dużych ilościach mogą zadziałać przeczyszczająco.

Syrop z kwiatów czarnego bzu

Syrop podajemy przy przeziębieniu lub grypie. Można dodać go do herbaty, albo z sokiem cytrynowym do wody i serwować jako zdrową lemoniadę.

Składniki:
• 40 baldachów (bez grubych łodyg)
• 1 kg cukru
• 1 l wody
• 2 cytryny

Przygotowanie:
Z baldachów obetnij ogonki i grubsze łodygi, odrzuć uschnięte kawałki. Kwiaty przełóż do większego naczynia. W osobnym garnku zagotuj wodę i rozpuść w niej cukier. Wrzącym syropem zalej kwiaty. Po ostygnięciu dodaj jedną cytrynę pokrojoną na plastry i sok wyciśnięty z drugiej. Przykryj i odstaw na 2-3 dni. Mieszaj raz dziennie. Następnie syrop przecedź przez sito i przelej do wyparzonych słoiczków lub butelek. Aby przedłużyć ich trwałość, warto je zapasteryzować – wystarczy 10-15 minut.

Dżem z owoców czarnego bzu i jabłek

Pyszny dżem z czarnego bzu i jabłek jest bogaty w składniki odżywcze i witaminy. Nadaje się do deserów i na kanapki.

Składniki:
• 500 g obranych z łodyżek owoców bzu czarnego
• 500 g jabłek (np. antonówka)
• 200 g cukru
• sok z 1 cytryny

Przygotowanie:
Umieść w garnku opłukane i obrane z łodyżek jagody bzu (tylko czarne, mocno dojrzałe), skrop sokiem z cytryny i zagotuj. Następnie wydrąż z jabłek gniazda nasienne i wraz ze skórką pokrój owoce w kostkę. Razem z cukrem dodaj jabłka do owoców bzu i ponownie doprowadź do wrzenia. Zmniejsz płomień i gotuj na wolnym ogniu przez około 45 minut, aż owoce się rozpadną i całość zgęstnieje. Mieszaj od czas udo czasu. Powstały dżem przetrzyj przez gęste sito, aby pozbyć się pesteczek. Przełóż gotowy dżem do czystych, wyparzonych słoików i pasteryzuj. Po otwarciu słoika przechowuj w lodówce.

Syrop z owoców czarnego bzu

Syrop z owoców czarnego bzu świetnie sprawdzi się jako środek przeciwgorączkowy. Ze względu na zawartość antocyjanów, pektyn oraz witamin C i B pomoże w anemii i reumatyzmie.

Składniki:
• 1 kg obranych z łodyżek owoców bzu czarnego
• 800 g cukru
• 2 szklanki wody

Przygotowanie:
Opłukane i obrane z gałązek jagody bzu (tylko bardzo dojrzałe, czarne owoce) umieść w garnku i zalej wodą. Gotuj na wolnym ogniu przez 15 minut. Odstaw do wystygnięcia, aż będzie lekko ciepły. Następnie odcedź owoce i przetrzyj je przez sito. Do powstałego soku dodaj cukier i gotuj jeszcze przez 20 do 30 minut, aż syrop nieco zgęstnieje i przelej do butelek. Bez pasteryzacji syrop z owoców czarnego bzu można przechowywać w lodówce do 3 tygodni.

Nalewka z owoców czarnego bzu

Nalewka z owoców czarnego bzu jest ceniona nie tylko ze względu na swój słodki, lekko cierpki smak, ale również za cenne dla zdrowia właściwości. Ten pyszny trunek wzmacnia odporność, działa napotnie, przeciwzapalnie i wykrztuśnie dzięki czemu pozwala szybciej pozbyć się chorób, którym towarzyszą gorączka oraz infekcje górnych dróg oddechowych.

Składniki:
• 1 kg obranych z łodyżek owoców bzu czarnego
• 200 g cukru
• 1 l spirytusu 70%
• 0,5 l wody
• kawałek kory cynamonu
• 2-3 goździki

Przygotowanie:
Umyte i przebrane owoce (tylko dojrzałe czarne, bez szypułek) umieść w garnku, dodaj cynamon, goździki i 250 ml wody. Gotuj na średnim ogniu przez około 5 minut od zagotowania. Następnie ostudź i przelej wszystko do dużego, wyparzonego słoja i dodaj alkohol. Odstaw na 4 tygodnie w ciepłe, ciemne miejsce.
Następnie przygotuj syrop. W tym celu zagotuj 250 ml wody z cukrem (cukier powinien się całkowicie rozpuścić). Zlej alkohol ze słoja, a ostudzony syrop dodaj do owoców. Odstaw na tydzień.
Po tym czasie przelej nalewkę ze słoja przez gęste sito i dokładnie odsącz z owoców (już nie będą potrzebne). Przefiltrowaną przelej do alkoholu, wymieszaj, zlej do butelek, szczelnie zakręć i odstaw w ciemne, chłodne miejsce na minimum 4 miesiące. Im dłużej nalewka leżakuje, tym głębszego smaku nabiera.